Ymateb i bobl sydd wedi cael profedigaeth, wedi profi neu wedi'u heffeithio gan hunanladdiad

Mae’r Gweinidog Iechyd Meddwl a’r Blynyddoedd Cynnar, Sarah Murphy AS, wedi cyhoeddi canllawiau newydd ar gyfer asiantaethau a sefydliadau sy’n rhan o deithiau profedigaeth pobl yn dilyn marwolaeth sydyn neu anesboniadwy, gan gynnwys hunanladdiad posibl. Yn unol â’r canllawiau, roedd y cyhoeddiad hefyd yn tynnu sylw at lansiad y Gwasanaeth Cynghori a Chyswllt Cenedlaethol a sefydlwyd i gefnogi pobl y mae hunanladdiad yn effeithio arnynt, yn ogystal â gwell cyfleoedd hyfforddi a datblygu i’r cyhoedd a phobl sy’n gweithio ym mae asiantaethau ‘rhyngweithio’.

Mae ymchwil yn dangos bod pobl sydd wedi colli rhywun i hunanladdiad mewn mwy o berygl o hunanladdiad neu syniad hunanladdol eu hunain. Rhan allweddol o waith atal hunanladdiad yw datblygu systemau cymorth ar gyfer pobl sydd wedi cael profedigaeth oherwydd hunanladdiad, yn ogystal â phobl a allai gael eu heffeithio neu eu hamlygu mewn ffyrdd eraill.

Gan gydnabod gwerth y gwaith hwn, comisiynwyd Gweithrediaeth GIG Cymru gan Lywodraeth Cymru i gynnal prosiect fel rhan o’r Rhaglen Atal Hunanladdiad a Hunan-niwed i edrych ar sut y gall Cymru ymateb yn well i’r rheini sydd mewn profedigaeth, yn agored i hunanladdiad neu wedi’i effeithio gan hunanladdiad.

Cynhaliwyd ymarfer gwrando i glywed gan bobl yng Nghymru sydd â phrofiad bywyd o brofedigaeth trwy hunanladdiad. Trafododd y cyfranogwyr eu teithiau profedigaeth, yr asiantaethau y daethant i gysylltiad â nhw, ac effaith eu profiadau.

Gan adeiladu ar yr hyn a ddysgwyd o’r ymarfer gwrando, cynullwyd grŵp gorchwyl a gorffen aml-asiantaeth i ddatblygu canllawiau cenedlaethol ar sut y mae Cymru’n ymateb i’r rheini sydd mewn profedigaeth, y rhai sy’n dod i gysylltiad â hunanladdiad neu y mae hunanladdiad wedi effeithio arnynt. Yn dilyn ymarfer ymgynghori cyhoeddus ac adborth ar y canllawiau, cyhoeddwyd y canllawiau cenedlaethol 'Responding to people bereaved, exposed, or affected by suicide' i nodi Diwrnod Atal Hunanladdiad y Byd ar 10 Medi 2024.

Mae'r canllawiau sydd wedi'u cynllunio'n bennaf ar gyfer darparwyr gwasanaethau ac asiantaethau 'rhyngweithio' sy'n cefnogi pobl ar eu llwybrau profedigaeth, yn esbonio sut olwg fyddai ar ymateb o ansawdd uchel gydag adnoddau cynaliadwy. Mae hefyd yn esbonio sut i ddarparu'r ymateb mewn ffordd deg fel bod gan bawb fynediad cyfartal at gymorth. Mae’r canllawiau wedi’u creu gyda chymorth y rhai sydd fwyaf cymwys i’w rhoi ar waith, gan nodi pedwar maes allweddol ar gyfer gweithredu:

Gwasanaeth cynghori a chyswllt arbenigol cenedlaethol sy'n gysylltiedig â darpariaeth ehangach (Trydydd Sector).
Galluogi ymateb tosturiol gan asiantaethau 'rhyngweithio' sy'n rhan o daith brofedigaeth
Digideiddio 'Cymorth wrth Law Cymru' a datblygu cynigion nad ydynt yn rhai digidol
Gwella cynigion dysgu a datblygu ar draws sectorau i godi ymwybyddiaeth a datblygu sgiliau

Dywedodd Ciara Rogers, Cyfarwyddwr Cenedlaethol Iechyd Meddwl, Gweithrediaeth GIG Cymru: “Mae’r canllawiau cenedlaethol ar ‘Ymateb i bobl sydd wedi cael profedigaeth, wedi profi, neu wedi’u heffeithio gan hunanladdiad’ yn enghraifft wych o gyd-gynhyrchu system gyfan er budd darparu gwell cymorth i bobl. Mae profiadau bywyd pobl a chyfraniadau amrywiaeth o randdeiliaid fel rhan o’r gwaith hwn nid yn unig wedi cefnogi nodi pedwar maes allweddol ar gyfer gweithredu, ond hefyd wedi creu’r cyfarpar ar draws y system i ymgysylltu ymhellach a chyflawni gwelliannau yn unol â’r Strategaeth Atal Hunanladdiad a Hunan-niweidio i Gymru a'r adolygiad ehangach o wasanaethau profedigaeth ledled Cymru. Hoffwn estyn fy niolch i bawb sydd wedi bod yn rhan o sefydlu’r canllawiau cenedlaethol a’r mentrau gwella dilynol, gan gydnabod yr angen am welliant parhaus a chadarn yn unol â’r seiliau tystiolaeth.”

Cefnogaeth ac adnoddau mynediad agored

Bydd y Gwasanaeth Cynghori a Chyswllt Cenedlaethol sydd newydd ei sefydlu yn ymateb i unrhyw un sy’n agored i hunanladdiad, wedi’i effeithio, neu wedi cael profedigaeth yng Nghymru, gan gynnwys marwolaethau anesboniadwy a allai fod yn hunanladdiad posibl. Wedi’i gomisiynu drwy Sefydliad Jac Lewis, bydd yn sicrhau bod unrhyw un yng Nghymru yr effeithiwyd arnynt, yn gallu cael cymorth sensitif a thosturiol ar unwaith, gan gynnwys cyswllt rheolaidd gan swyddog cyswllt penodedig am gyhyd ag y bo angen, yn ogystal â chymorth i gael mynediad at wasanaethau ehangach.

Mae gwefan newydd Cymorth wrth Law Cymru hefyd yn darparu mynediad gwell at gyngor i bobl yr effeithir arnynt gan hunanladdiad neu farwolaeth anesboniadwy. Yn ogystal, mae E-fodiwl Ymwybyddiaeth o Hunanladdiad newydd sy'n rhoi arweiniad ar sut y gall pobl gael sgwrs gyda rhywun a allai achub bywyd.

Cyfleoedd hyfforddi a datblygu wedi'u cynllunio ar gyfer unigolion mewn asiantaethau 'rhyngweithio'

Mae Hyb Hyfforddi Atal Hunanladdiad a Hunan-niwed Cymru wedi’i gynllunio i ddarparu adnoddau a chyfleoedd datblygu a all wella ymwybyddiaeth, dealltwriaeth a sgiliau.

Mae hyfforddiant achrededig sy'n cynnig 'Dyfarniad Lefel 2 mewn Ymateb i Bobl sy'n cael eu Heffeithio gan Hunanladdiad neu Achos Tybiedig o Hunanladdiad' hefyd wedi'i ddatblygu gydag AGORED Cymru. Gall unrhyw ddarparwr hyfforddiant sy'n gymwys ac yn meddu ar y sgiliau gyflwyno'r unedau ac mae rhaglen 'Hyfforddi'r Hyfforddwr' wedi'i threialu ac ar fin cael ei chwblhau.