Cynllun Dewis Iaith | Language Choice Scheme
Meilyr Emrys, Swyddog y Gymraeg, Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr
Cyflwyniad
Roedd hi'n amhosibl i staff wybod pa iaith a ffefrir gan gleifion ac roedd hyn yn aml yn achosi dryswch, yn enwedig ymhlith ymwelwyr achlysurol â wardiau clinigol fel ffisiotherapyddion neu fferyllwyr. Roedd hyn yn arwain at ddefnydd anfwriadol o'r Saesneg, yn groes i'r egwyddor 'cynnig rhagweithiol'. I fynd i'r afael â hyn, gwnaethom gyflwyno magnetau oren i nodi cleifion a staff sy'n siarad Cymraeg, gan wella cyfathrebu a pharchu dewisiadau iaith.
Dulliau
Mae gweithredu’r Cynllun Dewis Iaith yn syml. Gyda chaniatâd cleifion, gosodir magnet oren ar y bwrdd gwyn wrth ymyl eu gwely i ddynodi eu bod yn ffafrio cyfathrebu yn Gymraeg.
Mae byrddau staff hefyd yn arddangos magnetau oren i ddangos pa aelodau sy'n gallu siarad Cymraeg, gan sicrhau bod staff yn ymwybodol o anghenion ieithyddol cleifion ac yn gallu eu diwallu. Mae'r wybodaeth hon yn helpu i gynllunio a darparu gwasanaethau dwyieithog. Mae 'Ffurflen Archwilio Misol' yn helpu i gofnodi data am ddewisiadau iaith cleifion a staff, ac anogir Rheolwyr Ward i gasglu a chofnodi'r wybodaeth hon bob mis.
Cafodd Cynllun Dewis Iaith, sy'n blaenoriaethu gwasanaethau cyfrwng Cymraeg i gleifion dementia, ei dreialu gyntaf ar Ward Glaslyn yn Ysbyty Gwynedd, Bangor. Yn dilyn ei lwyddiant a'r adborth cadarnhaol a dderbyniwyd, ehangwyd y cynllun i Ward Prysor ar gyfer cleifion strôc ac yna i wardiau eraill ar draws gogledd Cymru, gan gynnwys ysbytai cymunedol ac Ysbyty Glan Clwyd. Erbyn diwedd 2019, gweithredwyd y cynllun ar holl safleoedd clinigol y Bwrdd Iechyd, gan gynnwys Ysbyty Maelor Wrecsam
Canlyniadau
- Adborth cadarnhaol gan gleifion a theuluoedd am y Cynllun Dewis Iaith yn Ysbyty Gwynedd.
- Nododd perthynas claf bod defnyddio mwy o’r Gymraeg yn rhoi mwy o gysur ac yn arwain at well dealltwriaeth o gwestiynau gofal.
- Roedd staff, gan gynnwys siaradwyr di-Gymraeg, yn gwerthfawrogi'r cynllun, gyda dysgwyr yn magu hyder i ddefnyddio eu sgiliau Cymraeg.
- Roedd y cynllun yn annog mwy o staff i ddysgu neu wella eu gallu yn y Gymraeg.
Dysgu
- Mae'r cynllun wedi galluogi gwasanaethau dwyieithog ar wardiau ar draws gogledd Cymru.
- Rhoddodd y cynllun hwb i hyder staff wrth ddefnyddio'r Gymraeg ac ysbrydolodd rai i ddysgu neu wella eu sgiliau Cymraeg.
- Mae'n gynllun syml, hyblyg, sy'n addas i'w weithredu'n ffurfiol neu'n anffurfiol, a gall sefydliadau iechyd a gofal eraill ei efelychu.
- Yn dilyn derbyniad cadarnhaol i gyflwyniad am y cynllun mewn cyfarfod rhwydwaith cenedlaethol, dangoswyd diddordeb gan fyrddau iechyd eraill yng Nghymru.
Beth nesaf?
- Ffurfioli'r cynllun gyda Ffurflenni Arolygu Misol i olrhain y defnydd o fagnetau oren.
- Mae trafodaethau cychwynnol ar y gweill i gysylltu’r Cynllun Dewis Iaith â Chynllun Achredu Wardiau BIPBC, sy’n asesu ansawdd gwasanaeth wardiau.
- Mae ymdrechion yn parhau i godi ymwybyddiaeth staff o'r gwelliannau hyn.